الرسائل الثلاث (للشیرازی)« الرسائل الثلاث»، كتابى است از آيت اللّه سید محمد شیرازی ، به زبان عربی و در موضوع فقه استدلالى. ۱ - درباره مؤلفسید محمد شیرازی در سال ۱۳۴۷ ه. ق در شهر نجف اشرف متولد شد. وى در حالى كه تنها ۹ سال داشت همراه پدر بزرگوارشان مرحوم سيد مهدى شيرازى به کربلای مقدس هجرت نمود. دروس مقدماتى و عاليه حوزه را در محضر جمعى از اساتيد بزرگ تلمذ نموده و نخست به تدريس دروس سطح پرداخته و هنگامى به تدريس كتاب کفایة الأصول - آخرين كتاب سطح- مشغول شدند . ايشان در بوجود آوردن حوزه‌هاى علميه در ایران و عراق و کویت و سوریه و غيره نيز همت گماشتند و دهها مدرسه دينى ايجاد نموده و حوزه‌هاى مختلف علميه را تحت پوشش و حمايت خود قرار دادند. ۲ - ساختار كتاب سه رساله كتاب عبارتند از: ۱- رساله‌اى در ابعاد فقه. ۲- ارث در اسلام. ۳- چگونگى نگاه اسلام به زندان. در اولين رساله تغيّر حكم با تغيّر موضوع مورد بررسى مى‌باشد كه با نگاهى به كلمات بزرگان همراه مى‌باشد. در رساله دوم طبقات سه‌گانه وارثين مورد بررسى شده است. در رساله سوم به جايگاه زندان در احكام قضايى اسلام و طرز برخورد با اشخاص زندانى و چند موضوع ديگر پرداخته شده است. ۳ - گزارش محتوا ۳.۱ - ابعاد فقهاين رساله با آيه ۱۲۲ سوره توبه آغاز مى‌شود كه مشهور به آيه نفر مى‌باشد:« و ما كان المؤمنون لينفروا كافّه فلو لا نفر من كل فرقة منهم طائفة ليتفقهوا في الدين و لينذروا قومهم إذا رجعوا إليهم لعلّهم يحذرون». ايشان ابتدا به موضوع رساله اشاره مى‌كنند كه عبارت است از تغيّر حكم با تغيّر موضوعش; به تعبير ديگر نقش زمان و مكان در موضوعات فقهى. ايشان با توجه به سابقه اين حکم آن را بيشتر حكمى عقلى مى‌دانند تا حكمى شرعى. [۲]
الرسائل الثلاث، سيد محمد شيرازى، ج۱، ص ۲ .
۳.۲ - ارث در اسلاممؤلف در رساله دوم خود، در صدد تبيين گوياى طبقات ارث است كه به خاطر پيچيدگى‌هاى آن غالبا به صورت غير واضحى در كتب فقهى آمده است. ايشان در ذيل طبقه اول، ارث پدر ، مادر و اولاد را در صور گوناگون بررسى كرده و از ارث زوج و زوجه نيز سخن گفته است; براى مثال در مورد پدر به اين شكل عمل كرده است: پدر اگر تنها باشد كل مال را به ارث مى‌برد، اگر با مادر باشد، در صورت وجود حاجب، مادر يك ششم و پدر بقيه را ارث مى‌برد و در غير اين صورت مادر يك سوم و پدر بقيه را ارث خواهد برد... .شيوه مؤلف در تبيين سهم الارث ديگر طبقات نيز به همين صورت است كه ما براى مراعات اختصار به آنها نمى‌پردازيم و فقط به افراد طبقات بعدى اشاره مى‌نماييم; طبقه دوم عبارت است از: خواهر و برادر، جد و جده. طبقه سوم عبارت است از: عمه و عمو، خاله و دايى. در اين جا مسائل عموها و دايى‌ها بررسى شده سپس عموها و عمه‌ها، خاله‌ها و دائى‌ها، عموها و دائى‌ها، انضمام زن يا شوهر به عموها، عمه‌ها، دايى‌ها يا خاله‌ها و اولاد عموها و عمه‌ها و دايى‌ها و خاله‌ها. ايشان خاتمه‌اى بر اين رساله دارند كه جدول‌هاى مذكور را در حدّ مراعات وضوح ممكن معرفى كرده و تفصيل مسئله ارث را بيش از اينها مى‌دانند. [۳]
الرسائل الثلاث، سيد محمد شيرازى، ج۲، ص ۳.
۳.۳ - نگاه اسلام به زنداناين رساله در واقع يك نگاه انتقادى به اوضاع زندان‌هاى زمان حاضر دارد. ايشان زندانى شدن اكثر زندانيان امروز را غير شرعى مى‌داند و مى‌فرمايد: در مورد زندان‌هاى امروزى دو حرام وجود دارد يكى اصل زندان و ديگرى كيفيت آن. آزادى عمل زندانيان در بخش‌هاى زير مى‌باشد: معاملات، نکاح ، تحمل شهادت و ادائش، خطابه و نويسندگى، ورزش، ديدار خانواده، خورد و خوراك مناسب، تعليمات لازم و آموزش‌هاى معمول، انجام شعاير دينى و... ايشان در بخش بعدى به اصل آزادی اشاره كرده، مى‌گويد: كسى حق ندارد انسانى را به صرف اتهام ، زندانى كند; اگر هم قرار است كسى زندانى شود بايد بعد از اثبات اتهامش باشد نه قبل از آن... گرفتن اعتراف از طريق شكنجه حرام و تنها راه اثبات جرم، ادلّه و شواهد و امثال آن مى‌باشد. ايشان تعداد زندانيان در اسلام را حدود بيست نفر مى‌داند. كيفيت زندان در زمان امام علی علیه السلام ديگر بحثى است كه مؤلف مورد توجه قرار داده است. از ديگر مطالبى كه ايشان در خصوص زندان متذكر شده‌اند مضرّات زندان مى‌باشد كه عبارتند از: مضرات اجتماعى، مضرّات سياسى، مضرات اقتصادى، مضرّات علمى و آموزشى و مضرّات روحى و روانى كه در اثر گرفتارى شخص و زيادى غم و غصه‌هاى موجود در آن مكان به وجود مى‌آيند. ايشان در آخر به رسوايى موجود از زندانى كردن افراد كشورهاى اسلامى پرداخته و به بحث خود خاتمه مى‌دهد. [۴]
الرسائل الثلاث، سيد محمد شيرازى، ج۳، ص ۳.
۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی |